بایدها و نبایدهای ترجمه ی آهنگ ها

با وجود اینکه در دنیا افرادی هستند که دوست دارند تنها با گوش کردن به موسیقی لذت ببرند، ولی کسانی نیز وجود دارند که از محتوای متن های گفته شده توسط خواننده لذت می برند. به همین منظور ترجمه ی صحیح آهنگ ها برای اشخاصی که قصد دارند موسیقی های بین المللی را به زبان خود بخوانند، یک امر ضروری است. 

برخلاف باور عمومی ترجمه ی آهنگ ها یک کار ساده و سریعی نیست. بلکه شاید ترجمه ی خود آهنگ و متن آن یک کار بسیار ساده باشد، ولی زمانی که ما از ریتم ، محتوا و روح موسیقیایی آهنگ ها صحبت می کنیم ،کار ما بسیار دشوار می شود. در این بخش به اصولی نگاه خواهیم انداخت که  جزئییات ترجمه ی آهنگ را از زبان مقصد به زبان مبدا بازگو می کند. 

ترجمه ی آهنگ های خود را دقیق انجام دهید 

در اصل، ترجمه به معنی جایگزین کردن ساختار و لغات زبان مقصد با ساختار و لغات زبان مبداء است. با وجود اینکه این ایده ی اصلی ترجمه ی آهنگ است، ولی هنگامی که در مورد ترجمه صجبت می کنیم، قواعد و شرایط زیادی کار ما را تحت تاثیر قرار می دهد. ترجمه ی لغات و عبارات کوتاه کار بسیار ساده ای است، زیرا افراد سریعا به اولین دیکشنری سری می زنند و معادل آن لغت را پیدا می کنند. حتی برای این کار نیاز ندارند به زبان مبدا تسلط داشته باشند، تنها کافی است یک دیکشنری در دست داشته باشند. به عنوان مثال؛ ذرت در انگلیسی به معنی Corn است. ترکیه ای ها به آن Misir و آلمانی ها آن را Mais می خوانند. 

ولی زمانی که صحبت از ترجمه ها ادبی ، ضرب المثل ها و حتی آهنگ ها به میان می آید، کار به این سادگی نیست. مثال ساده برای این موضوع را از کلاس های ادبیات دبیرستان برای شما خواهم آورد. زمانی که  در کلاس ادبیات بودیم، اساتید همیشه به ما می گفتند در اینجا منظور شاعر از خزان، مرگ است. خود این مسئله یبانگر این است که در ادبیات ترجمه ی تحت اللفظی قابل قبول نیست. از این رو زمانی که مترجم شروع به ترجمه ی متون آهنگ می کند، بهتر است قبل از شروع ، منظور شاعر را به خوبی درک کرده باشد. 

وقتی که مترجم شروع می کند متن یک آهنگ را ترجمه کند، باید دقت کند در هر فرهنگ و زبان، برخی سمبل ها و نمادهایی هستند که فارغ از معنای اصلی برای متکلم های آن زبان معنایی ورای معنای اصلی دارند. به عنوان مثال آهنگ Bed of Roses که توسط Bon Jovi خوانده شده، برای کسانی که با فرهنگ انگلستان آشنا نیستند آن چنان معنای خاصی ندارد، ولی برای کسانی که با آن فرهنگ آشنا هستند، یکی از زیباترین قطعه های موسیقی تلقی می شود. اگر بخواهیم این موضوع را به یک مثال نزدیک به فارسی بزنیم ،دبه قطعه ی فوق العاده زیبای آذری Ayriliq یا "جدایی" نگاهی می اندازیم. برای کسانی که در شمال غرب ایران زندگی می کنند، این قطعه بیانگر بسته شدن مرزها و جدا شدن افراد از خانواده های خود است. کسانی که نیمی از خانواده ی آن ها در استارا و تالش ایران زندگی می کردند و نیمی نیز در آستار و تالش شوروی (جمهوری آذربایجان کنونی). ولی زمانی که یک فارسی زبان ترجمه ی این قطعه را می خواند، تنها به جدایی دو عاشق می تواند فکر کند. در این نقطه است که وظیفه ی یک مترجم به خوبی مشخص می شود. 

گاهی اوقات مترجم به منظور حفظ ریتم و آهنگ کلامی تصمیم می گیرد محتوای متن را کنار گذاشته و تنها بر روی ترجمه ی تحت اللفظی جملات تمرکز کند. این کار بسیار خطرناک است. ابتدا اینکه ممکن است مخاطب شما کاملا از معنی اصلی جملات فاصله بگیرد. دوم اینکه ریتم آهنگ ها یکی از دلایلی است که قواعد و ساختارهای گرامری از هم شکسته می شوند. 

سال ها قبل ترجمه ی آهنگ ، خیلی کار مرسومی نبود ولی امروزه با گسترش شبکه های اجتماعی، بسیاری از خواننده ها تصمیم به بازخوانی قطعه های محبوب گردیده اند. از این رو بار سنگینی بر روی شانه های مترجم ها قرار گرفته است. نکته ای که باید مترجمین و در کنار آن ها موسیقی دان ها به آن دقت کنند، دلایل ترجمه ی یک آهنگ است. مترجم ابتدا باید برای خود چندین پرسش را پاسخ دهد. به عنوان مثال؛ این ترجمه در کجا مورد استفاده قرار خواهد گرفت؟ اگر تنها بر روی درک متون باید توجه کرد، ترجمه ی معنی متن کافی است؟ اگر خواننده ای قصد بازخوانی آن را دارد ، باید ریتم آهنگ و قابلیت بازخوانی آن نیز مورد توجه قرار گیرد؟ همیشه به عنوان مترجم در ترجمه ی آهنگ ها 5 مورد را مورد توجه قرار داده ام؛ 

1- قابلیت بازخوانی متن 

2- قافیه 

3- ریتم 

4- روان بودن 

5- معنای اصلی متن آهنگ 

قابلیت بازخوانی متن چیست ؟

اگر بخواهم به صورت خلاصه بگویم ، قابلیت بازخوانی به قرار گیری واژه ها به نحوی است که خواننده قادر است با موسیقی اصلی متن ترجمه شده را اجرا کند. در اصل قابلیت بازخوانی ، همان تدوین موسیقی است و با چاشنی ترجمه. اگر بخواهیم نگاهی وسیع به این موضوع بیاندازیم ، باید بگوییم قابلیت بازخوانی ، به مترجم این اجازه را می دهد که متن را در شرایط مختلف نیز استفاده کند. این قابلیت باید به حدی باشد که معنی اصلی متن را نیز با خود همراه  داشته باشد. 

آیا مترجم باید به متن اصلی وفادار باقی بماند؟ 

بحث وفاداری به متن اصلی در ترجمه ی آهنگ ها یکی از اصلی ترین مواردی است که مترجم باید به آن دقت کند. در این بخش است که هنر مترجم به خوبی مشخص می شود. مترجم در هر بخش از ترجمه با توجه به اینکه آهنگ چه ریتمی دارد ، محتوای اصلی متن چیست و خواننده زبان مقصد به دنبال چه هدفی است ، تصمیم می گیرد که به متن وفادار باشد یا خیر. گاهی اوقات در ترجمه ی متون آهنگ ها  ،  وفاداری به متن اصلی سبب می شود خواننده متن را درک نکرده و گمراه تر شود. 

ملاحضاتی که در هنگام ترجمه ی آهنگ باید در نظر داشت 

مترجم آهنگ ها پیش از اینکه کار خود را آغاز کند، نبایدهایی وجود دارند که باید آن ها را در نظر داشته باشند. قابلیت بازخوانی موضوعی است که پیش از اینکه نویسنده کار خود را آغاز کند،  باید آن را در نظر داشته باشد. این قابلیت می تواند استراتژی کلی یک مترجم را مشخص کند. 

یک آهنگ از چندین بخش مختلف تشکیل می شود؛ متن، موسیقی و اجرا. موسیقی نیز خود به سه بخش تقسیم می شود، ملودی، هارمونی و حس موسیقیایی. بنابراین هر مترجم موارد مختلفی را باید در نظر داشته باشد: 

1. از ترجمه ی متن آهنگ ها اجتناب کنید
2. هرگز متون یا لیریک را بدون در نظر گرفتن موسیقی ترجمه نکنید
3. تلاش نکنید موسیقی را با متن ترجمه شده سازگار کنید ، بلکه باید متن را با موسیقی هماهنگ کنید

کلامی با مترجمین 

ترجمه ی آهنگ یکی از وظایف چالش برانگیز برای همه ی افراد است. پیش از اینکه پروژه ای مرتبط با آن را جلو ببرید ، بهتر است ابتدا با یک متخصص حوزه ی موسیقی صحبت کرده و خود را برای شرایط موجود آماده کنید. اولین بخشی که باید مترجم با یک موسیقیدان بررسی کند، تطبیق موسیقی با متن ترجمه شده است. در بسیاری از شرایط متن به درستی ترجمه می شود ولی متونی که ترجمه شده اند با موسیقی اصلی خیلی همخوانی ندارد و مجددا باید از اول این کار انجام شود. اگر موسیقی دانی هستید که به ترجمه ی متون مختلف نیز تسلط دارید ، بهتر است ترجمه ی هر بخش آن را با ریتم آهنگ بررسی کرده و سپس به بخش بعدی بروید.